ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ

Για να αντiληφθούμε λίγο τη φυσιολογία της άρθρωσης πρέπει να αναφερθούμε συνοπτικά στις βιολογικές ενώσεις που διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη λειτουργία της:

Ο χόνδρος αποτελείται από εξωκυττάρια υγρό (το 90% του όγκου του) που περιλαμβάνει τις ίνες κολλαγόνου και τις γλυκοζαμινογλυκάνες και από ένα συγκεκριμένο τύπο κυττάρων, τα χονδροκύτταρα, (10 % του όγκου του). Μοιάζει να υπάρχει ένας συγκεκριμένος αριθμός χονδροκυττάρων που μειώνεται σταδιακά μετά τα 20 χρόνια.

Οι γλυκοζαμινογλυκάνες (GAGs) είναι μεγάλα εξωκυτταρικά σύμπλοκα αρνητικά φορτισμένων αλυσίδων σακχαριτών. Οι ενώσεις αυτές έχουν την εξαιρετική ικανότητα να προσδένουν μεγάλες ποσότητες νερού και ως εκ τούτου σχηματίζουν τον πυρήνα, με την μορφή υδροπήγματος, που αποτελεί τη βάση της θεμελιώδους ουσίας του οργανισμού.

Όλες οι γλυκοζαμινογλυκάνες συνδέονται με ορισμένες μόνο πρωτεΐνες, σχηματίζοντας μονομερή πρωτεογλυκανών. Οι αλυσίδες αυτές αποτελούνται από μια κεντρική πρωτεΐνη και από περισσότερους από 100 μονοσακχαρίτες που μένουν διαχωρισμένοι λόγω πολικότητας, με τρόπο που μοιάζουν με μια βούρτσα σαν αυτές που καθαρίζουμε τα μπιμπερό!

Υπάρχουν 6 κύρια είδη γλυκοζαμινογλυκανών, που όλες αποτελούνται από μονάδες δισακχαριτών, από τους οποίους το ένα μονομερές είναι η γλυκοζαμίνη (ή η Ν ακετυλογλυκοζαμίνη).

Η θειική χονδροϊτίνη 4- και 6- είναι η πιο άφθονες γλυκοζαμινογλυκάνες στον οργανισμό. Βρίσκονται στους χόνδρους, τους τένοντες, τους συνδέσμους και την αορτή. Στους χόνδρους δεσμεύουν κολλαγόνο και συγκρατούν τις ίνες σε ένα πυκνό και ισχυρό δίκτυο.

Η θειική κερατάνη, βρίσκεται στους χόνδρους, τον κερατοειδή χιτώνα.Το υαλουρονικό οξύ, βρίσκεται στο αρθρικό υγρό των συνδέσμων και χρησιμεύει σαν λιπαντικό που απορροφά τους κραδασμούς.Η θειική δερματίνη, βρίσκεται στο δέρμα και τα αιμοφόρα αγγεία.Η ηπαρίνη, το γνωστό αντιπηκτικό, βρίσκεται κατά μήκος των αρτηριών και σε αντίθεση με τις άλλες GAG που είναι εξωκυττάριες ενώσεις, είναι ενδοκυττάριο συστατικό. Η θειική ηπαρίνη, είναι συστατικό όλων των κυτταρικών επιφανειών.

Αυτό που ονομάζουμε συνδετικό ιστό, είναι στην πραγματικότητα αδιάλυτες ινώδεις πρωτεΐνες κατανεμημένες στη θεμελιώδη ουσία. Η σχετική αναλογία θεμελιώδους ουσίας και ενσωματωμένων πρωτεϊνών, καθορίζει το είδος του συνδετικού ιστού. Για παράδειγμα, οι χόνδροι είναι πλούσιοι σε θεμελιώδη ουσία, ενώ οι τένοντες αποτελούνται κυρίως από ίνες.

Οι γλυκοζαμινογλυκάνες, σταθεροποιούν και υποστηρίζουν τα κυτταρικά και ινώδη συστατικά των ιστών, ενώ παράλληλα βοηθούν στη διατήρηση του ισοζυγίου του νερού και των αλάτων. Επειδή φέρουν μεγάλο αριθμό αρνητικών φορτίων, τείνουν να είναι εκτεταμένες όταν βρίσκονται μέσα σε ένα διάλυμα και να απωθούν η μια την άλλη, καθώς περιβάλλονται από ένα κέλυφος μορίων νερού. Όταν αναγκαστούν να «στριμωχτούν», γλιστρούν ξεπερνώντας η μια την άλλη, όπως ακριβώς αντιδρούν δυο μαγνήτες με την ίδια πολικότητα που θα βρεθούν κοντά.

Έτσι, όταν ένα διάλυμα γλυκοζαμινογλυκανών συμπιέζεται, εκτοξεύει το νερό και οι γλυκοζαμινογλυκάνες αναγκάζονται να καταλάβουν μικρότερο όγκο. Όταν η συμπίεση σταματήσει, «ξανααπλώνονται» στον αρχικό ενυδατωμένο όγκο εξαιτίας της άπωσης που αναπτύσσουν. Το γεγονός αυτό δημιουργεί τη γλιστερή υφή των βλεννωδών εκκρίσεων του αρθρικού υγρού. (βλ. Βιοχημεία Champe, Harvey, Παρισιάνος 148).

Σκοπός του χόνδρου είναι να μεταφέρει, να αποσβένει και να διαχειρίζεται σημαντικά φορτία, εξασφαλίζοντας το γλίστρημα των τμημάτων της άρθρωσης χωρίς να αναπτύσσονται μεγάλες τριβές.

Σήμερα θεωρείται αναμφισβήτητη η δράση της γλυκοζαμίνης και της χονδροϊτίνης σαν προστατευτικών των χόνδρων, αντιφλεγμονωδών και ρυθμιστικών παραγόντων της άρθρωσης.

Οι γλυκοζαμινογλυκάνες προκαλούν αντιφλεγμονώδη και αναλγητική δράση ανάλογη της ασπιρίνης, 50-300 φορές πιο αδύναμη από αυτήν της ινδομεθακίνης, αλλά χωρίς παρενέργειες (1000-2000 φορές μικρότερη τοξικότητα).

Σταθεροποιούν τις κυτταρικές μεμβράνες και εμποδίζουν την υπερβολική πρωτεολυτική δράση ενζύμων που αποδομούν τις γλυκοζαμινογλυκάνες στους ιστούς. Επιτρέπουν να ελαττώνουμε κατά 2,7 φορές περίπου τις δόσεις των μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων. Περιορίζουν αντιδράσεις που οφείλονται στη δράση ελευθέρων ριζών.

Όταν ξεκίνησαν οι κλινικές μελέτες για τη δράση της γλυκοζαμίνης (στη Γερμανία το 1965 και στη Γαλλία το 1969) με 1208 ασθενείς με αρθρίτιδα, το 59 % από αυτούς μετά από 12 εβδομάδες θεραπεία (1500 mg την ημέρα) έδειξε αισθητή βελτίωση στον πόνο, την κινητικότητα της άρθρωσης και τις ενοχλήσεις σε άσκηση ενώ το 35% δήλωσαν ικανοποιημένοι. Ακολούθησαν δεκάδες μελέτες που θεμελίωσαν την αντιφλεγμονώδη δράση της γλυκοζαμίνης και την αποτελεσματικότητά της σε σχέση με άλλα φάρμακα ( Brufen, Feldene, Diclofenac ). Αντίστοιχες κλινικές μελέτες δημοσιεύτηκαν για πρώτη φορά και για την χονδροϊτίνη το 1991, αλλά και για τον συνδυασμό των δύο ουσιών.

Να σημειωθεί ότι σε μελέτες in vitro έχει αποδειχτεί η ευεργετική δράση της βιταμίνης C και E και του σελήνιου και γενικά των αντιοξειδωτικών, στη σταθεροποίηση των γλυκοζαμινογλυκανών και την αναγέννηση των χονδροκυττάρων.

Επιπλέον ο ψευδάργυρος (Zn) και το Βόριο, είναι συστατικά τόσο του χόνδρου, όσο και των χονδροκυττάρων. Διπλή τυφλή μελέτη έδειξε σημαντική βελτίωση της αρθρίτιδας σε ασθενείς που πήραν 6mg την ημέρα Βόριο κατά 50%, σε σχέση με το 10% που δήλωσαν βελτίωση με placebo.

Επιδημιολογικές μελέτες συσχέτισαν επίσης την οστεοαρθρίτιδα με τα επίπεδα της βιταμίνης D και του νικοτινιαμίδιου (Β-3).