ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ

Τα αντιοξειδωτικά και το «Γαλλικό παράδοξο»!

Όπως είδαμε … τα αντιοξειδωτικά προστατεύουν τα κύτταρα του οργανισμού από την περίσσεια ελευθέρων ριζών, που μακροπρόθεσμα μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές αρρώστιες.

Υπάρχουν διαφορετικοί και πολύπλοκοι μηχανισμοί δράσης των αντιοξειδωτικών, αλλά εντελώς σχηματικά, αυτά είτε αποτρέπουν τον σχηματισμό ελευθέρων ριζών (καταλάση, γλουταθειόνη), είτε συλλέγουν κατεστραμμένες βιολογικές αλυσίδες, είτε επιδιορθώνουν βιολογικά μόρια (πρωτεολυτικά ένζυμα), είτε αν δεν καταφέρουν τίποτε από τα παραπάνω, προσπαθούν να εντάξουν την οξειδωτική αντίδραση σε μια επωφελή μεταβολική οδό.

Από χημική άποψη αυτά σημαίνουν, ότι ένα αντιοξειδωτικό μπορεί να είναι δότης μοριακού υδρογόνου, συλλέκτης ηλεκτρονίων, οξειδοαναγωγικό, παρεμποδιστής ενζύμων, χηλικός παράγοντας μετάλλων κλπ.

Είναι πολύτιμα κατά του οξειδωτικού stress, στην αναστολή συγκόλλησης των αιμοπεταλίων, στην πρόληψη οξείδωσης της LDL χοληστερόλης, στην αναστολή των προσταγλανδινών.

Υπάρχουν στον οργανισμό μας αντιοξειδωτικά ένζυμα, όπως οι δισμουτάσες υπεροξειδίου (SOD), οι αναγωγάσες και υπεροξειδάσες της γλουταθειόνης (GSH) , οι καταλάσες των μιτοχονδρίων, και μη ενζυματικά αντιοξειδωτικά, όπως η βιταμίνη C, η βιταμίνη Ε, η γλουταθειόνη, το ουρικό οξύ, το α-λιποϊκό, τα καροτενοεϊδή, η ουβικινόνη, ιόντα μετάλλων.

Αξίζει να σημειωθεί ότι υπάρχουν και συνθετικά αντιοξειδωτικά που κατασκεύασε η χημική βιομηχανία για να προστατέψει τα τρόφιμα και άλλα προϊόντα όπως τα καλλυντικά, από αντιδράσεις οξείδωσης. Ορισμένα από τα συνθετικά αυτά, χαρακτηρίστηκαν σαν προσθετικά τροφίμων ή καλλυντικών, όπως το ΒΗΑ (μεθοξυ-φαινόλες) και το ΒΗΤ (μεθυλ-φαινόλες), αλλά αποδείχτηκαν καρκινογόνα και η χρήση τους απαγορεύτηκε.

Ευτυχώς πάντως, που εκτός από τα «φυσιολογικά» αντιοξειδωτικά του οργανισμού, υπάρχουν και αυτά που λαμβάνουμε καθημερινά από την διατροφή, κυρίως από τα λαχανικά, τα φρούτα, το τσάι, τα φύκια και το κρασί.

Αυτά τα φυτικά αντιοξειδωτικά, είναι πολυφαινολικά συστήματα, (δηλαδή φλαβονοειδή, κουμαρίνες, προανθοκυανιδίνες, φαινολικό οξύ κλπ), που λειτουργούν σαν δότες υδρογόνου, σταθεροποιούν τα βιολογικά μόρια και διακόπτουν την αντίδραση των ελεύθερων ριζών.

Αντιοξειδωτική δράση έχουν και ορισμένα παράγωγα χλωροφύλλης, τα αλκαλοειδή, τα καροτενοειδή, οι ινδόλες, τα διτερπένια, οι φυτοστερόλες.

Είναι χαρακτηριστικό ότι σε πολλά αρωματικά φυτά , συνυπάρχει η αντιοξειδωτική με την αντιμικροβιακή τους δράση, όπως συμβαίνει στο θυμάρι, το δενδρολίβανο, τη ρίγανη και το μαύρο πιπέρι. Τα φυτά αυτά ως αντιμικροβιακά, είναι συλλογείς ελευθέρων ριζών και επιπλέον ως αρτηματώδη, μπορούν άριστα να χρησιμοποιηθούν σαν συντηρητικά τροφίμων και βελτιωτικά γεύσης.

Το πράσινο τσάι περιέχει επικατεχολαμίνες που φαίνεται ότι διαθέτουν αντιμεταλλαξιογόνα δράση.

Το κόκκινο ιδίως κρασί, είναι πλούσιο σε πολυανθοκυάνες, γεγονός που αποτέλεσε την εξήγηση του "Γαλλικού παραδόξου": Σε έρευνα διατροφής στη Γαλλία, αποδείχτηκε ότι δίαιτες υψηλές σε λιπαρά σχετίζονταν με χαμηλά ποσοστά καρδιοπαθειών ! (Renaud & Lorgeril, Lancet 339, 1992). Αλλά πολλοί από τους συμμετέχοντες έπιναν μισό λίτρο κόκκινο κρασί την ημέρα, πλούσιο όπως είδαμε σε αντιοξειδωτικά!

Στα συμπληρώματα διατροφής ξεχωριστή θέση έχει ανάμεσα στα αντιοξειδωτικά (βιταμίνες Α, C, σελήνιο, SOD, πυκνογενόλη), η βιταμίνη Ε, ισχυρό λιποδιαλυτό αντιοξειδωτικό, υπεύθυνο για την προστασία των λιπαρών μερών των κυττάρων του οργανισμού από τις ελεύθερες ρίζες.

Προστατεύει την καρδιά αναστέλλοντας την μετατροπή της χοληστερόλης στην οξειδωμένη της μορφή και τα ερυθρά αιμοσφαίρια. Χρήσιμη στο άσθμα γιατί τα αλλεργιογόνα παράγουν οξειδωτικά που αποδυναμώνουν τους λείους μυς του βρογχικού τοιχώματος με τη δημιουργία ελευθέρων ριζών.

Απορροφάται εκτός της τροφής και από το δέρμα, όταν χορηγείται σαν λάδι ή αλοιφή, αλλά πρέπει να σημειωθεί ότι αντίθετα από τις άλλες λιποδιαλυτές βιταμίνες, τα αποθέματά της στον οργανισμό δεν είναι μεγάλα. Πλούσιο σε βιταμίνη Ε είναι το ελαιόλαδο, ιδίως το ακατέργαστο, οι ξηροί καρποί, αμύγδαλα, αβοκάντο, αναποφλοίωτο ρύζι, πράσινα λαχανικά, φασόλια, σόγια, αλεύρι ολικής άλεσης.

Οι καπνιστές και οι αλκοολικοί έχουν μεγαλύτερες ανάγκες για βιταμίνη Ε, όπως και οι ηλικιωμένοι.